Δεν πήγα ποτέ στην Καστοριά. Το είχα προγραμματίσει. Είχα κλείσει και ένα πανέμορφο -έτσι φαινόταν στις φωτογραφίες- δωμάτιο σε έναν ξενώνα που έβλεπε τη λίμνη. Ανυπομονούσα να πάω, τέλος καλοκαιριού.
Κάπως μου είχε σφηνωθεί στο μυαλό να μάθω προφορικά την ιστορία της μοναδικής ταινίας του Τάκη Κανελλόπουλου που έλειπε από το μεγάλο αφιέρωμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης που έγινε το 2023.
Τότε, ως μέρος της επιμελητικής ομάδας του αφιερώματος, είχαμε ψάξει σε πιθανά και απίθανα μέρη για να τη βρούμε. Το πιστοποιεί και η μαρτυρία του συγγραφέα Γιάννη Παλαβού δύο χρόνια ακριβώς πριν, εδώ στο Short Stories. Την ανακηρύξαμε «ανεπίσημα χαμένη».
Ένα κρυμμένο μυστικό, καλά φυλαγμένο (δυστυχώς, το ίδιο καλά ξεχασμένο) στη μνήμη όσων την είχαν δει σε μια από τις σπάνιες δημόσιες προβολές της. Η τελευταία μοιάζει να είναι αυτή του 1997. Στο πρώτο αφιέρωμα που έγινε ποτέ στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για τον Τάκη Κανελλόπουλο.
Η ταινία, βραβευμένη ως Καλύτερο Ντοκιμαντέρ Μικρού Μήκους το 1969 στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης, που κλείνει την ανεπίσημη Μακεδονική Τριλογία του Τάκη Κανελλόπουλου μετά τον Μακεδονικό Γάμο (1960) και τη Θάσο (1961), έπρεπε με κάποιο τρόπο να «σωθεί».
Αν δεν την έβλεπε ξανά κανείς, ίσως κάποιες μαρτυρίες να την «ζωντάνευαν». Έστω και έτσι, στεγνά, αρχειακά, για τις νυν και αεί γενιές που μπορεί να την αναζητούσαν όπως εμείς. Ένα απονενοημένο σχέδιο με αφετηρία μια επαγγελματική αναζήτηση που, όσο κι αν θες να υποκριθείς, το ξέρεις ότι κρύβει πάντα μέσα της μια προσωπική υπόσχεση.
Αναζήτησα ανθρώπους που ήξερα ότι είχαν δει την ταινία. Και (θα) τους ευχαριστώ κάθε φορά που άκουσαν αυτό που είχα να προτείνω χωρίς να τους φανεί εντελώς παράξενο. Τους ζήτησα να ανακαλέσουν στη μνήμη τους ό,τι μικρό ή μεγάλο θυμούνται.
Σκοπός μου ήταν να συγκεντρώσω διάσπαρτες πληροφορίες και να ανασυνθέσω την ταινία. Ή κάτι τέτοιο. Δεν ήξερα ακριβώς. Οδηγός θα ήταν το transcript του voice over της ταινίας που υπήρχε. Και έτσι με πυξίδα αυτό θα μπορούσα να περιηγηθώ στα «σοκάκια» της.
Τα σοκάκια αυτά ήθελα όμως και να τα περπατήσω. Πίστευα πως αν βρισκόμουν ανάμεσα σε (αν προλάβαινα) υπερήλικους ανθρώπους που μπορεί και να είχαν βρεθεί εκεί τις ίδιες μέρες των γυρισμάτων ή παιδιών που μεγάλωσαν με τη γνώση πως «κάποτε ο Τάκης Κανελλόπουλος γύρισε μια ταινία για την πόλη μας», κάτι θα ξυπνούσε, μια αόρατη μαγική δύναμη που εμφανίζει τους χαμένους θησαυρούς στους επίμονους χρυσοθήρες αυτού του κόσμου. Δεν χρειάστηκε.
Λίγες μέρες πριν ξεκινήσω για την Καστοριά, η ταινία έφτασε στα χέρια μας μέσω ενός δικτύου συλλεκτών. Αθόρυβα, ανεπαίσθητα, τελικά πιο «μαγικά» απ’ όσο είχα φανταστεί. Μόνο που ήταν ασπρόμαυρη, προφανώς από μια μεταγραφή. Τίμημα; Ναι. Αρκετό για να κρατήσει την αναζήτηση ζωντανή και στο μέλλον. Και την υπόσχεση μισοπληρωμένη. Για τις αναμνήσεις, τους ανθρώπους, τους τόπους και τις ταινίες που χάνουν το χρώμα τους.
Μια μέρα θα πάω στην Καστοριά. Λέω να μείνω στον ίδιο ξενώνα που έβλεπε τη λίμνη, αρχές καλοκαιριού.
•••
Η Καστοριά του Τάκη Κανελλόπουλου βρίσκεται στο κέντρο του αφιερώματος Γεωγραφία του βλέμματος: Η εκτός σχεδίου Ελλάδα (1950-2000) το οποίο επιμελήθηκαν η επικεφαλής του Ελληνικού Προγράμματος του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης Ελένη Ανδρουτσοπούλου, ο Μανώλης Κρανάκης και ο Γιάννης Παλαβός και θα παρουσιαστεί στο 27ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (06-16.03. 2025). Η προβολή της ταινίας θα γίνει στις 08.03 με ελεύθερη είσοδο για το κοινό, ενώ θα πραγματοποιηθεί η ανοιχτή συζήτηση «Καστοριά: Ο ξανακερδισμένος τόπος του Τάκη Κανελλόπουλου».
