“Η Ιστορία δεν είναι ένα φορτίο για τη μνήμη, αλλά μία φώτιση για την ψυχή”.
Λόρδος Άκτον
Ένας συγγραφέας αναδιφά, ψάχνει, ακούει, ερευνά, ανασυνθέτει στιγμές που τον σημάδεψαν και μάς παρουσιάζει την ιστορία του τόπου του.
Έτσι και εμείς, μέσα από τις σελίδες τού βιβλίου “Τζημοπούλειο, Παλιές Φωτογραφίες Επταχωρίου, Κάθε Φωτογραφία και Ιστορία”, της Ιωάννας Λουλάκη, ταξιδεύουμε στο Επταχώρι. Βιβλίο που καλύπτει πτυχές τής ιστορίας και λαογραφίας τού χωριού, τους αγώνες των κατοίκων του, τις συνήθειες και την καθημερινότητά τους.
Ο αναγνώστης περιηγείται μέσα από τις παλιές φωτογραφίες και τα κείμενα, τα οποία αποτυπώνουν πολιτιστικές και ιστορικές αξίες και εμπλουτίζουν την πολιτιστική κληρονομιά της Κοινότητας και του τόπου μας.
Μαζί μας είναι η φιλόλογος (συνταξιούχος εκπαιδευτικός) κα Ιωάννα Λουλάκη η οποία, μάς μιλάει για τη ζωή της, τα έργα της και για τα επόμενα σχέδιά της που είναι σχετικά με τον πολιτισμό τού χωριού της.
Δημοσιογράφος: Ελένη Κωστοπούλου
Ξεκινώντας τη συνέντευξη θα ήθελα να μάς πείτε μερικά πράγματα για εσάς, για να σας γνωρίσουμε καλύτερα.
Γεννήθηκα στο Επταχώρι το 1953.
Σπούδασα στη Φιλοσοφική Σχολή τού Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, στο Τμήμα Αρχαιολογίας και Τέχνης. Εργάστηκα για τριάντα χρόνια σε δημόσια Γυμνάσια και Λύκεια του Βόλου, της Ημαθίας και της Καστοριάς.
Από το 2009 που συνταξιοδοτήθηκα, ζω με το σύζυγό μου μόνιμα στο Επταχώρι.
Ερευνώ την τοπική ιστορία και λαογραφία, κυρίως μέσα από τις παλιές φωτογραφίες Επταχωρίου, τις προφορικές αφηγήσεις τών παλιότερων, ημερολόγια παππούδων αλλά και βιβλία σχετικά, Επταχωριτών και όχι μόνο. Στην ιστοσελίδα του χωριού, βιβλία που γράφτηκαν για το Επταχώρι: http://www.eptahori.gr/vivlia-gia-to-eptachori/
Οργανώνω στο Επταχώρι εκδηλώσεις λαογραφικού, ιστορικού και μορφωτικού περιεχομένου, όπως και περιηγήσεις στο με ιδιαίτερες φυσικές ομορφιές περιβάλλον τού χωριού μας.
Σχετικές δημοσιεύσεις μου γίνονται στο διαδίκτυο, facebook, blog http://filanagnosias.blogspot.com/ και στην ιστοσελίδα Επταχωρίου http://www.eptahori.gr/ της οποίας είμαι η βασική διαχειρίστρια.
Όλα τα παραπάνω τα προβάλλω στο διαδίκτυο, σε ραδιόφωνα τοπικά (ΕΡΑ Κοζάνης και Φλώρινας και κρατικά (ΕΡΑ-ΔΕΥΤΕΡΟ και ΠΡΩΤΟ), τηλεόραση (ΕΡΤ1 και ΕΡΤ3), εφημερίδες τοπικές («Πεντάλοφος» και αρκετές ηλεκτρονικές της Καστοριάς) και της Αθήνας (ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ και Εφημερίδα Συντακτών), όπως και σε περιοδικά: «ΔΙΑΥΛΟΣ» του Ελευθερίου Τζιόλα
https://www.facebook.com/groups/251193938274850/permalink/3916135338447340/ και «Καντσιώτικα» της Δροσοπηγής Κόνιτσας.
Η Δημοσιογράφος της ΕΡΑ Φλώρινας και ανταποκρίτρια ΕΡΤ, Σοφία Ζουζέλη, ήρθε στο Επταχώρι Σεπτ.2020 και Ιούλιο 2021 και έβγαλε το Επταχώρι, με απευθείας σύνδεση στην ΕΡΤ1 και ΕΡΤ3 (Μαζί Σαββατοκύριακο και Περίμετρος αντίστοιχα), αφού βέβαια μού ζήτησε αν μπορώ να τους φιλοξενήσω-ξεναγήσω στα ωραία τού Επταχωρίου.
Πολύ ενδιαφέρουσα η διατήρηση της παράδοσης ενός τόσο σημαντικού τόπου, όπως το Επταχώρι και η προβολή του. Είστε μοναχική πολεμίστρια ή έχετε σημαντική συμπαράσταση;
Το βιβλίο για το Τζημοπούλειο μουσείο είναι αποτέλεσμα της έρευνας που ξεκίνησε με αφορμή τις παλιές φωτογραφίες Επταχωρίου, τις οποίες αρχίσαμε να συγκεντρώνουμε εντατικά με τον Ζώη Γάκη από το 2012 (Ο Ζώης, κτηνίατρος, συμμαθητής μου στο Δημοτικό σχολείο Επταχωρίου, είχε από χρόνια μια συλλογή 200 περίπου παλιών φωτογραφιών τού χωριού μας).
Οι κάτοικοι του Επταχωρίου, αλλά και Επταχωρίτες που ζουν σε άλλες πόλεις και στο εξωτερικό, μας εμπιστεύτηκαν τις φωτογραφίες τους και άλλα κειμήλια οικογενειακά, όπως ημερολόγια παππούδων. Είκοσι συγχωριανοί μας μέχρι τώρα βοήθησαν και οικονομικά για να στηθεί η έκθεση στο μουσείο. Πολλοί είναι που συμβάλλουν με τις αφηγήσεις τους για τα παλιά, για όσα έζησαν, να συγκεντρωθούν στοιχεία αυτής της έρευνας. Με την προθυμία τους, αλλά και την αναγνώριση του έργου που γίνεται, με ενθαρρύνουν να συνεχίσω. Μαζί πετυχαίνουμε όλα αυτά, δεν θα μπορούσα να πετύχω τόσα πολλά χωρίς αυτούς.
Οι εκδηλώσεις ιστορικού και λαογραφικού περιεχομένου διανθίζονται με παραδοσιακά τραγούδια Επταχωρίου από μεγαλύτερες γυναίκες που είναι πάντα πρόθυμες.
Δίπλα μου, βασικός βοηθός πάντα, ο σύζυγός μου Μιχάλης Κεραμάρης (φυσικός, συνταξιούχος εκπαιδευτικός, που εργάστηκε σε σχολεία της Ημαθίας και της Καστοριάς), ασχολείται κι αυτός με την τοπική ιστορία και όχι μόνο. Μάλιστα έγραψε ποιήματα με περιεχόμενο τη φύση, την ιστορία και τη λαογραφία Επταχωρίου. Βρίσκονται στο βιβλίο “Επταχώρι, στίχοι και εικόνες”, οι εικόνες είναι δικές μου φωτογραφίες, ανάλογες κάθε φορά με το ποίημα της διπλανής σελίδας. Κάποια ποιήματα είναι έμπνευση από φωτογραφίες μου.
Οι θεσμικές αρχές, Δήμος, Τοπική Κοινότητα, Σύλλογοι μετέχουν στις προσπάθειες ανάδειξης του μακρινού Επταχωρίου ή με όποιες δικαιολογίες, όπως πανδημία ή οικονομική κρίση κ.α. διστάζουν;
Όλοι μετέχουν με τις δυνάμεις που διαθέτει ο καθένας στις προσπάθειες ανάδειξης και προβολής του χωριού και δεν παύουν να επιδιώκουν την επίλυση ποικίλων προβλημάτων.
Το 2009 ο τότε πρόεδρος της Κοινότητας Αρενών Δημήτρης Μπαμπούλης έφερε στο Επταχώρι την εκπομπή «Κυριακή στο χωριό». Το Τζημοπούλειο ήταν ακόμα γιαπί. Καθισμένη στο τραπέζι του πολιτισμού, μαζί με τον πρόεδρο του Πολιτιστικού συλλόγου μας Στέλιο Πλιάτσικα, που πολλά είπε για τα πολιτιστικά του χωριού, είπα στην δημοσιογράφο Μάρνη, όταν με ρώτησε τι σχεδιάζω για το μέλλον του πολιτισμού στο χωριό: Ονειρεύομαι το γιαπί απέναντι ως φωτογραφικό μουσείο… Ο Πρόεδρος που έτρεχε για να ολοκληρωθεί το Τζημοπούλειο, μου έλεγε: δίπλα σου Ιωάννα σε ό,τι χρειαστεί, σου έχω απόλυτη εμπιστοσύνη, σε ξέρω, σε γνώρισα ως καθηγήτρια των παιδιών μου στο Γυμνάσιο Μανιάκων. Εκείνη τη χρονιά, με την οικονομική στήριξή του, και όχι μόνο, φέραμε στο Επταχώρι τη σπουδαία συγγραφέα Σοφία Μαντουβάλου από την Αθήνα, να τη γνωρίσουν τα οχτώ παιδιά του Δημοτικού σχολείου Επταχωρίου. Για να γίνει σωστό εκπαιδευτικό πρόγραμμα και να ωφεληθούν περισσότερο τα παιδιά καλέσαμε και τα 15 παιδιά με τη δασκάλα τους από το δημοτικό Πενταλόφου (17 χλμ. από το Επταχώρι) Δάσκαλος του χωριού ήταν τη χρονιά εκείνη ο Θωμάς Νάτσης που τον είχα μαθητή στο γυμνάσιο Μανιάκων. Και άλλα σχετικά με τον πολιτισμό κάναμε σε συνεργασία με τον Δημήτρη Μπαμπούλη (π.χ. δυο φορές το χρόνο θέατρο στο Επταχώρι σε συνεργασία κυρίως με το ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης, αλλά και άλλες θεατρικές ομάδες).
Το Επταχώρι ανήκει στο Δήμο Νεστορίου από το 2011. Ο τότε (και νυν) Δήμαρχος Χρήστος Γκοσλιόπουλος, από την αρχή στήριξε έμπρακτα την προσπάθεια δημιουργίας φωτογραφικού μουσείου τοποθετώντας ταμπλό στο Τζημοπούλειο μουσείο, όπου στη συνέχεια τοποθετήσαμε τις παλιές φωτογραφίες. Το καλοκαίρι που πέρασε μας εφοδίασε με ηχητικό+μικρόφωνα για να κάνουμε εκδηλώσεις στην πλατεία. Κάναμε την πρώτη εκδήλωση το καλοκαίρι του 2021, είσαστε καλεσμένοι για τη φετινή στις 20 Αυγούστου. Εκδηλώσεις που γίνονται με συνδιοργάνωση Δήμου Νεστορίου και Φιλοπροοδευτικού Συλλόγου των Απανταχού Επταχωριτών (Φ.Σ.Α.Ε.) Στις εκδηλώσεις αξιοποιείται προτζέκτορας του Συλλόγου μας. Οι νέοι μας μέχρι και προσωπική εργασία προσφέρουν (π.χ. επισκευή εξωτερικής σκάλας του Τζημοπούλειου). Φροντίζουν για τη συνέχιση των εθίμων και τη διάσωση μνημείων (π.χ. πρόσφατα το γεφύρι Κουσιουμπλή επισκευάστηκε από την Περιφέρεια μετά από ενέργειες του Πολιτιστικού Συλλόγου μας). Ο Δήμος μας ενθαρρύνει εκδηλώσεις που προβάλλουν την τοπική ιστορία και λαογραφία εντάσσοντάς τες στο «Φεστιβάλ Δήμου Γράμμου» που ξεκίνησε από πέρυσι.
Αλλά και οι τοπικοί πρόεδροι πάντα από δίπλα ως βοηθοί στις εκδηλώσεις σε ό,τι χρειαστεί. Από το 2011 ως το 2019 ο Βαγγέλης Μπαμπούλης και από το 2020 μέχρι σήμερα η Αργυρώ Σουλιώτη-Μπίλη.
Εδώ και μερικούς μήνες έχουμε σημαντική εξέλιξη όσον αφορά το Τζημοπούλειο το οποίο είναι επισκέψιμο. Πάνω από 500 είναι οι επισκέπτες από το 2015 μέχρι σήμερα. Καταλαβαίνετε τι σημαίνει αυτό για το Επταχώρι, ένα απ΄τα πιο απομακρυσμένα χωριά του νομού Καστοριάς.
Δυο λόγια για την ιστορία του Τζημοπούλειου:
Το κτίριο είναι δωρεά των παιδιών του Δημητρίου Τζημόπουλου που ξενιτεύτηκε με την οικογένειά του στην Αμερική το 1956. Το 2005 τα παιδιά δώρισαν το σπίτι τους στην Κοινότητα Επταχωρίου. Ο τότε πρόεδρος Ζώης Γάκης (ο οποίος είχε κάνει από το 2003 την πρόταση στην οικογένεια να δωρίσουν το σπίτι τους, για να γίνει Λαογραφικό μουσείο) το κατεδάφισε, γιατί ήταν ετοιμόρροπο, για να χτιστεί καινούργιο κτίριο με τη μορφή που είχε το σπίτι. Χτίστηκε το 2009-2010.
Η συγκέντρωση των φωτογραφιών, όπως είπα παραπάνω, ξεκίνησε το 2012 εντατικά από εμένα και τον συγχωριανό μου Ζώη Γάκη, ο οποίος τις φωτογράφιζε μέχρι το 2016 με καλή φωτογραφική μηχανή, 3.500 φωτογραφίες συγκεντρώσαμε ως τη χρονιά αυτή. Στη συνέχεια, μέχρι σήμερα, συγκέντρωσα άλλες τόσες περίπου, τις οποίες σκάναρα με μηχάνημα βέβαια χαμηλής ανάλυσης, επειδή ο συνεργάτης μου έφυγε από το χωριό. Τις φωτογραφίζουμε και τις επιστρέφουμε στις οικογένειες που μας τις έδωσαν.
Συγχρόνως ξεκίνησα την έρευνα ρωτώντας τους παλιότερους για την ιστορία κάθε φωτογραφίας. Το 2016 τοποθετήσαμε, με τον σύζυγό μου, στο μουσείο με τη λεζάντα τους γύρω στις 400, χωρισμένες σε 27 ενότητες από τις 45 που έχω τοποθετήσει τις 7.000 περίπου φωτογραφίες. Κάθε χρόνο συνεχίζω να ανεβάζω στα ταμπλό του μουσείου και άλλες ενότητες, σήμερα έγιναν 35 οι ενότητες και 650 περίπου το σύνολο φωτογραφιών, τις οποίες ανεβάζω και στην ιστοσελίδα του χωριού http://www.eptahori.gr/syllogi-fotografion/
Συνεχίζω τη συγκέντρωση και την έρευνα. Με το συνεργάτη μου, ο οποίος τις ερευνά από άλλη οπτική γωνία (ιστορία-γενεαλογικό της οικογενείας του) επικοινωνούμε τακτικά βοηθώντας ο ένας τον άλλο.
Το βιβλίο μου-λεύκωμα, με μέρος αυτής της έρευνας, τύπωσα τον Ιούλιο 2021, και το έδωσα δωρεάν στους χωριανούς μου που βοηθούν σε αυτό το έργο δίνοντας φωτογραφίες, αλλά και με τις αφηγήσεις τους. Το δωρίζω και σε φίλους που εκτίμησαν αυτή τη δραστηριότητα, και επιθυμούν να το έχουν. Κάποιοι απ΄ αυτούς, που είναι επιστήμονες-ερευνητές, βοηθούν με χρήσιμες πληροφορίες για την ιστορία του Επταχωρίου που βρίσκουν στις έρευνές τους.
“Εντάχθηκε στην κύρια συλλογή της βιβλιοθήκης του Σπουδαστηρίου Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας της Φιλοσοφικής Θεσσαλονίκης, και είναι στη διάθεση των συναδέλφων, των σπουδαστών και των άλλων χρηστών του σπουδαστηρίου μας”, όπως μου έγραψε ο καθηγητής Γιώργος Αγγελόπουλος, που είναι υπεύθυνος για το μεταπτυχιακό της Δώρας Καρούτα, με θέμα: «Πρακτικές μετεγκατάστασης 1947-1952 ως διαδικασίες κοινωνικής μεταβολής στη Δυτική Μακεδονία. Το παράδειγμα του Επταχωρίου». Τη βοηθώ με σχετικές φωτογραφίες και συμμετοχή στις συνεντεύξεις – αφηγήσεις παππούδων.
Ο φίλος και κοντοχωριανός (από Αετομηλίτσα Κόνιτσας) καθηγητής Κοινωνικής Λαογραφίας στο πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Βασίλης Νιτσιάκος, θα το εντάξει, είπε, στο αντίστοιχο Σπουδαστήριο στα Γιάννενα. Είναι πρωτογενές υλικό και έρευνα, είπαν οι δυο καθηγητές, τέτοια χρειαζόμαστε για τους φοιτητές μας.
Επομένως, εκτός από την αναγνώριση των χωριανών μας, αλλά και πολλών φίλων μη Επταχωριτών, μέσω διαδικτύου, υπάρχει και αυτή η επίσημη αναγνώριση από καθηγητές της σχετικής με ιστορία, λαογραφία και κοινωνιολογία ειδικότητας, όπως είναι και το περιεχόμενο της έρευνάς μου.
Άλλη αναγνώριση, πολύ πρόσφατη, αυτού του έργου: Το Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού http://www.mnep.gr/ που ανήκει στο Υπουργείο Πολιτισμού, τον περασμένο Μάιο, ζήτησε συνεργασία με το Τζημοπούλειο, για διάθεση φωτογραφιών. Ήδη έστειλα τις πρώτες, θα ακολουθήσουν κι άλλες.
Τη Δευτέρα που πέρασε (6 Ιουνίου) θα ερχόταν στο Επταχώρι οι υφυπουργοί Σοφία Ζαχαράκη (υφυπουργός Τουρισμού) και Γιώργος Αμυράς (υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας), για να επισκεφτούν το Τζημοπούλειο και το γεφύρι Κουσιουμπλή. Λόγω της μεγάλης πυρκαγιάς στην Αττική η επίσκεψη αναβλήθηκε, θα οριστεί νέα ημερομηνία. Έρχονται για την προώθηση του τουρισμού στο Δήμο Νεστορίου, όπου ανήκει και το Επταχώρι. Καλώς να μας έρθουν! Θα δουν τι κάνουμε εδώ και δέκα περίπου χρόνια, αλλά και τι σχεδιάζουμε-ονειρευόμαστε-φιλοδοξούμε να πετύχουμε ακόμα… Και πού ξέρεις; Μπορεί να μας βοηθήσουν να ολοκληρώσουμε το όνειρο μας! Ίδωμεν!
Το Επταχώρι, σήμερα, θα μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες και να ικανοποιήσει τα ενδιαφέροντα ενός νέου ή μιας οικογένειας που θα ήθελε να εγκατασταθεί μόνιμα εκεί; Και πόσο εύκολη είναι σήμερα η πρόσβαση στο Επταχώρι;
Το Επταχώρι έχει σήμερα 100 μόνιμους κατοίκους. Το Δημοτικό σχολείο έκλεισε το 2012. Τα παιδιά δύο οικογενειών πηγαινοέρχονται καθημερινά στην Κόνιτσα για το Γυμνάσιο και Λύκειο. Οπότε νέα οικογένεια είναι δύσκολο να εγκατασταθεί στο Επταχώρι σήμερα, εκτός κι αν υπάρξει κάποια οικονομική ανάπτυξη στο μέλλον, π.χ. η λειτουργία τού εργοστασίου εμφιαλώσεως νερού, που περιμένουμε από μέρα σε μέρα.
Συγκινητικό είναι πάντως που όλοι οι Επταχωρίτες που ζουν σε άλλες πόλεις, αλλά και στο εξωτερικό, τρέχουν Χριστούγεννα, Πάσχα και καλοκαίρι στο χωριό. Από τα μικρά παιδιά που παίζουν στο μεσοχώρι-πλατεία ΔΑΒΑΚΗ, ως τους νέους που ανυπομονούν να βρεθούν με τους συνομηλίκους τους από διάφορες πόλεις και να οργανώσουν πολιτιστικές εκδηλώσεις στο Πνευματικό Κέντρο Επταχωρίου ή στον ανακαινισμένο νερόμυλο Γκιουλέκα δίπλα στο ποτάμι μας, όπως και αθλητικές δραστηριότητες. Γεμίζει το χωριό, πενταπλασιάζονταν προ κορονοϊού, ενώ τώρα τριπλασιάζεται…
Το χωριό διασχίζεται από την παλιά εθνική οδό Κοζάνης-Ιωαννίνων.
Απέχει 100 χιλιόμετρα από την Κοζάνη, 110 από τα Γιάννενα 60 από την Καστοριά και 48 από τα Γρεβενά μέσω Δοτσικού – Καληράχης – Έλατου. Απέχει 48 χιλιόμετρα από τον κόμβο Μαυραναίων-Κηπουρειού τής Εγνατίας οδού, μέσω Δοτσικού – Αναβρυτών. Δηλαδή η πρόσβαση στο χωριό είναι εύκολη, όμως μόνο με Ι.Χ. Το μοναδικό λεωφορείο είναι του Δήμου Νεστορίου κάθε Τετάρτη, Επταχώρι – Καστοριά.
Κλείνοντας την συνέντευξη μπορείτε να μάς πείτε τα μελλοντικά σας σχέδια και αν υπάρχει ήδη κάποιο επόμενο βιβλίο στο μυαλό σας;
Η συγκέντρωση παλιών φωτογραφιών συνεχίζεται, όπως και η έρευνά τους.
Στο βιβλίο μου παρουσιάζονται δεκαπέντε θεματικές ενότητες. Υπάρχουν άλλες τριάντα, δηλαδή υλικό και για άλλα βιβλία, που μάλλον θα είναι ηλεκτρονικά.
