Χωριά «κρεμασμένα» στα βουνά του Γράμμου και του Βόιου αδειάζουν επικίνδυνα, γερνάνε και τείνουν να μετατραπούν σε φαντάσματα.
Το Newsbomb.gr έκανε οδοιπορικό εκεί, όπου αρχίζει η Ελλάδα μας και κατέγραψε την αγωνία των κατοίκων για την επόμενη ημέρα.
Ξεφυλλίσαμε από κοινού άλμπουμ με ασπρόμαυρες φωτογραφίες, «βουτηγμένες» στην ιστορία.
Οι κάτοικοι, παλιοί υλοτόμοι οι περισσότεροι, αγαπούν την φύση και ζουν κάθε μέρα, για να αντικρίζουν τον ήλιο, που στερεώνεται πάνω στις κορυφές των βουνών.
Βουνά, στα οποία έζησαν μεγάλες προσωπικότητες, βουνά όμως που γέμισαν και με αίμα Ελλήνων κατά τον εμφύλιο και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Πίσω από τα όμορφα δάση τους κρύβονται πολλές ιστορίες, καλές αλλά και κακές, το θέμα είναι ότι η απόσταση και η μη εύκολη πρόσβαση «σβήνει» τις μνήμες.
Στο οδοιπορικό μας βρεθήκαμε στο χωριό που έζησε και έδρασε ο Συνταγματάρχης Δαβάκης. Στο Επταχώρι. Οι λιγοστοί κάτοικοι ακόμη τον τιμούν και μιλούν για τα κατορθώματα του.
Η Κυψέλη που… άδειασε
Ο Πέτρος Βάσσος κατάγεται από το χωριό Κυψέλη. Το χωριό του έσφυζε από ζωή, αλλά από την δεκαετία του 60 άρχιζε να αποδεκατίζεται λόγω του κύματος της μετανάστευσης. Ο ίδιος ακολούθησε το κύμα αλλά όχι για πολύ. Βρέθηκε στην Γερμανία αλλά γύρισε πίσω και ασχολήθηκε με την γούνα. Εκείνος ήταν από τους λίγους που γύρισαν στο νομό Καστοριάς, αλλά όχι στο χωριό. Η Κυψέλη άδειαζε, ερήμωνε και πλέον δεν μένει κανείς το χειμώνα, παρά μόνο μερικές ημέρες πηγαίνει ο ιδιοκτήτης καφενείου για να εξυπηρετεί τους κυνηγούς και αυτό μέχρι τον Ιανουάριο.
Τον κ. Πέτρο Βάσσο τον συναντήσαμε στο σπίτι του στο Μανιάκι, ένα χωριό λίγο πριν την Καστοριά. Ο ίδιος θυμάται την Κυψέλη, μας διηγείται τα παιδικά του χρόνια και μιλάει για τον τόπο του με περηφάνια. Τον πληγώνει το γεγονός ότι ερήμωσε…τελείως και μετατράπηκε σε ένα χωριό φάντασμα.
Συγκεκριμένα λέει:
«Την δεκαετία του 60 το χωριό είχε 485 άτομα. Όταν εγώ πήγαινα σχολείο το 1952 ήμουν 15 χρονών. Λόγω του πολέμου δεν είχαμε πάει πιο πριν… Ήμασταν 95 παιδιά.
Μετά το 1960 άρχισε η μετανάστευση άλλοι έφυγαν Αυστραλία, άλλοι Γερμανία και άλλοι κατέβηκαν στο Μανιάκι στην Καστοριά.
Εγώ πήγα 3,5 χρόνια στη Γερμανία αλλά επέστρεψα. Δούλευα στην Στουτγάρδη σε οικοδομές. Όταν γύρισα έφερα ένα αυτοκίνητο ανατρεπόμενο και δούλευα στην Καστοριά ως αυτοκινητιστής μέχρι το 1969. Μετά ο ένας αδερφός μου δούλευε γούνα και έφερε μια δουλειά από την Σουηδία, η οποία ήταν να κάνουμε έτοιμα παλτά. Η κύρια μου δουλειά ήταν ράφτης, την είχα μάθει την δουλειά από μικρός. Από το 1969 η δουλειά μου ήταν η γούνα έως το 1996», λέει φανερά συγκινημένος κα συνεχίζει, «Το χωριό αυτή την στιγμή δεν κατοικείται από κανέναν. Ωστόσο λειτουργούν 70 ρολόγια της ΔΕΗ επειδή ο κόσμος επιστρέφει τα καλοκαίρια συνήθως. Το χωριό είναι περιποιημένο και προσεγμένο, έχει την εκκλησία του, το καφενείο, έχει ύδρευση κ.α
Είναι πολύ δύσκολο να γεμίσει ξανά και να έρθει πίσω η χαμένη του αίγλη. Αυτή την στιγμή που μιλάμε πηγαίνουν ανά περιόδους άνθρωποι και φεύγουν. Μόνο ο καφετζής είναι για να εξυπηρετεί τους κυνηγούς που πηγαίνουν στην περιοχή. Και αυτός όμως κάθεται μέχρι τις 20 Ιανουαρίου».
Δέκα χωριά… φαντάσματα
Ο Αργύρης Κεραμάρης είναι αντιδήμαρχος στο Νεστόριο. Νεαρός στην ηλικία με μεγάλη αγάπη στον τόπο του. Ο ίδιος προσπαθεί να φέρει στα ακριτικά χωριά την νέα εποχή και να δημιουργήσει συνθήκες διαβίωσης με ποιότητα. Σίγουρα ένας δύσκολος αγώνας αλλά φαίνεται να έχει μεράκι και θέλει να κάνει την ζωή των λιγοστών κατοίκων πιο λειτουργική.
Ο ίδιος μιλώντας στο Newsbomb.gr τονίζει ότι ο πληθυσμός στα 24 χωριά του δήμου Νεστορίου μειώνεται σταδιακά και ήδη 10 χωριά είναι πλέον φαντάσματα του ίδιου τους του εαυτού.
Συγκεκριμένα λέει: «Ο Δήμος Νεστορίου αποτελείται από 24 χωριά, 10 εκ των οποίων είναι άδεια, ενώ στα υπόλοιπα 14 ο πληθυσμός μειώνεται σταδιακά. Η δημοτική αρχή, αξιοποιώντας διάφορα χρηματοδοτικά εργαλεία, υλοποιεί και προγραμματίζει μεγάλα έργα υποδομής για την διευκόλυνση των μονίμων κατοίκων, των παραγωγικών ανθρώπων (επιχειρηματιών κλπ.) της περιοχής αλλά και για την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων. Γίνεται μία συνεχής προσπάθεια για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της καθημερινότητας ενώ παράλληλα πραγματοποιούνται και μικροέργα βελτίωσης της ποιότητας ζωής των κατοίκων (βελτιώσεις δικτύων ύδρευσης, αποχέτευσης και οδικού δικτύου, εγκατάσταση τηλεοπτικών αναμεταδοτών, σημείων WiFi Hotspots κλπ.). Όλα τα παραπάνω γίνονται με έναν προγραμματισμό που έχει σαν βασικό στόχο την διατήρηση και την σταδιακή αύξηση του πληθυσμού σε όλα τα χωριά, ένας στόχος που απαιτεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερη βοήθεια και από την πολιτεία λόγω και της ιδιαιτερότητας του Δήμου ως ορεινός, ακριτικός και με μεγάλη έκταση αλλά μικρό πληθυσμό».
Επταχώρι: Το χωριό που τιμά τον Συνταγματάρχη Δαβάκη
Μετά από πολλές στροφές φθάσαμε σε υψόμετρο 880 μέτρων στο Επταχώρι. Στο χωριό με τους 97 πλέον κατοίκους. Το 2001 μετρούσε 293 κατοίκους, πριν 5 χρόνια 150 και σήμερα 97. Ο πληθυσμός του μειώνεται. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο χωριό ανάμεσα σε όλα καθώς ήταν αυτό που έδρασε ο Κωνσταντίνος Δαβάκης και οι άντρες του και μάλιστα η κεντρική πλατεία φέρει το όνομα του ενώ έξω από την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής υπάρχουν οι προτομές του Δαβάκη και των συμπολεμιστών του.
Το Επταχώρι είναι σε κομβικό σημείο αφού βρίσκεται πάνω στην επαρχιακή οδό Ιωαννίνων-Κοζάνης-Θεσσαλονίκης και συνδέει την Κόνιτσα με τον Πεντάλοφο. Στα όρια μεταξύ Ηπείρου και Μακεδονίας, το Επταχώρι διαθέτει εντυπωσιακά από αρχιτεκτονική άποψη κτίρια, όπως αυτό του σχολείου και της εκκλησίας του χωριού.
Οι κάτοικοι του κρατούν άσβηστο τον χαρακτήρα του και ωθούν τον Πολιτισμό μέσα από τα γράμματα και τις μελέτες τους.
Ο καλλιτέχνης με τα ιδιαίτερα έργα
Μάλιστα η πρώτη μας στάση ήταν σε ένα εργαστήριο ιδιαίτερο. Εκεί ο κ. Μιχάλης Κεραμάρης εκθέτει τα ιδιαιτέρως πρωτότυπα έργα του. Κολάζ με σχέδια, ξυλογλυπτική και επεξεργασία σε πέτρες από τα ποτάμια της περιοχής συνθέτουν έναν χώρο Πολιτισμού πολύ προσεγμένο. Ο ίδιος μιλά στο Newsbomb.gr για το κάθε έργο του με περίσσιο καμάρι. Σε κάποια σχέδια μάλιστα υπάρχει μια ιδιαίτερη τεχνοτροπία αφού βρίσκονται κομμάτια…γραμματοσήμων! Μια πολύ μοντέρνα άποψη που απ’ ότι λέει ο ίδιος την εμπνεύστηκε από μια έκθεση του μεγάλου ηθοποιού Μίμη Φωτόπουλου. Η ξυλογλυπτική του δε είναι σε άλλο επίπεδο. Πραγματικά, τα έργα του σαγηνευτικά.
Η φιλόλογος, ερευνήτρια Ιωάννα Λουλάκη μιλά για την ζωή του Δαβάκη στο Επταχώρι
Η κα. Ιωάννα Λουλάκη είναι φιλόλογος αλλά και ερευνήτρια. Ερευνά την τοπική ιστορία και λαογραφία, κυρίως μέσα από τις παλιές φωτογραφίες Επταχωρίου, τις προφορικές αφηγήσεις των παλιότερων, αλλά και βιβλία σχετικά, όπως και ημερολόγια παππούδων. Οργανώνει στο Επταχώρι εκδηλώσεις λαογραφικού, ιστορικού και μορφωτικού περιεχομένου, όπως και περιηγήσεις στο με ιδιαίτερες φυσικές ομορφιές περιβάλλον του χωριού της.
Μάλιστα η ίδια έχει κάνει έρευνα για τον Δαβάκη και την μοιράζεται με τους αναγνώστες του Newsbomb.gr, συγκεκριμένα λέει, Το Επταχώρι ορίστηκε ως έδρα τού Αποσπάσματος Πίνδου με διοικητή τον συνταγματάρχη Κωνσταντίνο Δαβάκη.
Η νίκη τού Αποσπάσματος Πίνδου είχε αποφασιστική σημασία στην έκβαση του πολέμου. Ήταν η πρώτη ήττα του άξονα.
Ο Δαβάκης, με 2.000 στρατιώτες, έφτασε στο Επταχώρι στις 28 Αυγούστου 1940, με αποστολή να οργανώσει την άμυνα στην περιοχή εν όψει τού επερχομένου πολέμου. Τα μέσα που είχε στη διάθεσή του ήσαν πενιχρά. Τα εφόδια των στρατιωτών περιορισμένα. Έλειπαν ακόμα και άρβυλα. Αναγκάστηκε να ζητήσει τη βοήθεια των κατοίκων. Η ανταπόκριση των ανθρώπων ήταν πέρα από κάθε προσδοκία.
Δημιούργησε ασβεστοκαμίνους για την παραγωγή ασβέστη, απαραίτητου για δομικά έργα. Προχώρησε στην κοπή δέντρων για δοκούς, οργάνωσε συνεργεία για εκβραχισμούς, άνοιγμα οδών, κατασκευή γεφυρών. Στις εργασίες αυτές πήραν μέρος από κοινού στρατιωτικοί, άντρες, γυναίκες, ακόμα και παιδιά.
Η επίθεση των Ιταλών έγινε χαράματα της 28ης Οκτωβρίου.
Ο Δαβάκης αντιμετώπισε την 3η Ιταλική Μεραρχία Αλπινιστών ΤΖΟΥΛΙΑ, δηλαδή 11000 στρατιώτες!
Η τακτική του ήταν αμυντική, και μάλιστα έκανε υποχρεωτικό ελιγμό, αναμένοντας ενισχύσεις.
Στις 30 Οκτωβρίου κατέφθασε από την Κοζάνη στο Επταχώρι ο υποστράτηγος Βασίλειος Βραχνός, μαζί με ενισχύσεις. Με τον Δαβάκη και τον υποδιοικητή του αντισυνταγματάρχη Δημήτριο Μισύρη οργάνωσαν την αντεπίθεση, ενώ οι Ιταλοί είχαν φτάσει στη Λυκόρραχη.
Την 1η Νοεμβρίου 1940 οι ελληνικές δυνάμεις έκαναν αντεπίθεση και κύκλωσαν τις ιταλικές, που αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Στις 2 Νοεμβρίου, στον Προφήτη Ηλία Φούρκας, ο Δαβάκης τραυματίστηκε στο στήθος και τον μετέφεραν αναίσθητο με το φορείο στο Επταχώρι. Έτσι χρειάστηκε να αποχωρήσει από το μέτωπο, όπου τον αντικατέστησε ο τότε ταγματάρχης Ιωάννης Καραβίας.
Έξι μέρες έμεινε τραυματισμένος στο χωριό μας, στον επάνω όροφο του σπιτού του Δημητρίου Τζημόπουλου (σημερινό Τζημοπούλειο μουσείο) Αν και τραυματίας, έδινε οδηγίες από το κρεβάτι…
Στις 8 Νοεμβρίου ήρθαν να τον πάρουν ο γιατρός αδερφός του και ο θείος του. Τον μετέφεραν με φορείο ως τη Μόρφη κι από κει με αυτοκίνητο μέσω Κοζάνης στην Αθήνα.
Οι γονείς και οι παππούδες μας θυμούνται το Δαβάκη στην πλατεία όπου συγκεντρώνονταν κι εκείνος έβγαινε στο μπαλκόνι του «Αρχηγείου» και τους μιλούσε. Ή καθόταν ακριβώς από κάτω, μπροστά στο καφενείο «ΕΘΝΙΚΟΝ» του προέδρου Κοσμά Τσέτσου, και συνομιλούσε με τους χωριανούς. Κερνούσε τους στρατιώτες και τους κατοίκους από το μισθό του. Πολλοί είναι αυτοί στο χωριό που τον θυμούνται να χορεύει στην πλατεία, μάλιστα μπροστά! Έστηνε χορούς για να ενθαρρύνει και να εμψυχώνει κατοίκους και στρατιώτες.
Κάθε μέρα ξεκινούσε το πρωί με το άλογο και τους επιτελείς του, για περιοδεία στην περιοχή που είχε οριστεί να πολεμήσει το Απόσπασμα Πίνδου. Εκεί κατασκευάζονταν απ΄τους στρατιώτες ορύγματα και χαρακώματα. Δίπλα του είχε και τον πρόεδρο του χωριού Κοσμά Τσέτσο. Τον είχε δεξί χέρι, ζητούσε τη γνώμη του, αφού ήξερε καλά τον τόπο και τους οδηγούσε εκεί που στη συνέχεια δόθηκαν οι μάχες».
Στο Καφενείο, στην πλατεία Δαβάκη
Η κεντρική πλατεία του χωριού φέρει το όνομα Δαβάκη. Εκεί συναντάμε την μια εκ των ιδιοκτητών του καφενείου την Ανδρομάχη Δήμου. Από το καφενείο της περνά όλο το χωριό. Είναι το σημείο συνάντησης. Η ίδια μιλάει στο Newsbomb.gr , «Είμαστε καλά εδώ, ζούμε στη φύση αλλά δυστυχώς λιγοστεύουμε. Έχουμε μείνει έξι – επτά 35αρηδες και οι υπόλοιποι άνω των 60 . Ανάμεσα μας υπάρχει ένα παιδάκι 1 χρόνου ενώ έχουμε και τρία παιδιά που πάνε γυμνάσιο στην Κόνιτσα. Μια απόσταση 50 χλμ καθημερινά. Εδώ στο χωριό έρχονται τα ΕΛΤΑ και μια εταιρεία ταχυμεταφορικής κάθε 15 ημέρες. Μπορεί να έχουμε ελλείψεις στα πιο απλά και να περιμένουμε μέρες να τα προμηθευτούμε. Το καλό είναι ότι το χωριό έχει και το δικό του φούρνο και φυσικά έρχεται και η κάβα σε εμάς. Ένα από τα θετικά είναι ότι τα παιδιά που μεγάλωσαν εδώ κρατάνε επαφές μέσα από τα social media και έρχονται συνήθως το καλοκαίρι εδώ και ζωντανεύει περισσότερο το χωριό».
Στο Γεφύρι Κουσιουμπλή
Ένα από τα ορόσημα της περιοχής είναι έξω από το Επταχώρι και είναι το γεφύρι Κουσιουμπλή. Το γεφύρι του Κουσιουμπλή χτίστηκε στα τέλη 18ου ή αρχές 19ου αιώνα, σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες ενενηντάχρονων Επταχωριτών σε μια έρευνα του 1994. Γεφυρώνοντας το Ζουζουλιώτικο ρέμα συνέδεε τη Ζούζουλη με το Επταχώρι, την Ήπειρο με την Δυτική Μακεδονία. Έχει μήκος 33 μέτρα, ύψος 8 μέτρα, πλάτος 2,4 μέτρα και άνοιγμα τόξου 14 μέτρα. Στο κέντρο του τόξου στη θέση κλειδί το σημείο που κλειδώνει η κατασκευή βρίσκεται μια μικρή λιθανάγλυφη κεφαλή. Άγνωστοι είναι ο χορηγός και ο πρωτομάστορας του.
Ο covid-19 έφερε κόσμο στην Κοτύλη και πλέον έχει 11 κατοίκους
Η Νέα Κοτύλη είναι ορεινός οικισμός του νομού Καστοριάς. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 1.450 μέτρων και βρίσκεται στο «γατζωμένο» ανάμεσα στις οροσειρές Γράμμου και Βοιου, ΝΔ της πόλης της Καστοριάς. Ο οικισμός δημιουργήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1950 από κατοίκους της Κοτύλης που εγκατέλειψαν το χωριό τους που είχε υποστεί σημαντικές καταστροφές κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και του Ελληνικού Εμφυλίου στις οποίες προστέθηκαν και κατολισθήσεις. Αναγνωρίστηκε επίσημα ως οικισμός το 1951.
Σήμερα ζουν εκεί οχτώ άνθρωποι. Κάποιοι πήγαν εκεί για να προφυλαχθούν από την εξάπλωση του κορωνοϊού.
Πολύ περιποιημένο το μικρό χωριό. Σε έναν χώρο υπάρχει η εκκλησία, το καφενείο, το σχολείο, η πλατεία. Μπαίνοντας στο χώρο ο Χρήστος Αντωνίου ασχολείται με την ξυλογλυπτική του δίνοντας ζωή σε έναν κορμό δέντρο μετατρέποντας τον σε ένα ξύλινο φύλλο.
Πιο πέρα ο Γιάννης Παύλου μας φωνάζει να μας τρακάρει ένα ποτήρι τσίπουρο. Οι επισκέπτες άλλωστε εκεί αποτελούν τον ορισμό της είδησης. «Νιώθουμε αφόρητη την μοναξιά εδώ», οι πρώτες κουβέντες που λέει. «Κάποτε ήμουν στην Θεσσαλονίκη και δούλευα, το 2000 γύρισα πίσω στο χωριό. Πλέον είμαστε μετρημένες οι ψυχές εδώ. Ήμασταν 8 μέχρι πέρυσι αλλά λόγω του covid-19 ήρθαν εδώ άλλα 3 άτομα. Πλέον ζούμε 11 άτομα σε ένα ολόκληρο χωριό. Για να κάνουμε τις δουλειές μας πάμε στο Νεστόριο, για να πάρουμε τσιγάρα πρέπει να διανύσουμε πολλά χλμ».
Νέο ξεκίνημα στην Κοτύλη
Ο Χρήστος Αντωνίου εκμεταλλεύεται το καφενείο του χωριού και είναι λάτρης της ξυλογλυπτικής. Τα χέρια του φτιάχνουν αγγέλους. Ο λόγος που πήγε στην Κοτύλη ήταν για να κάνει ένα νέο ξεκίνημα. Το Καφενείο το λέει Πλατάνι και έχει κάνει την ανάλογη πυρογραφία.
Αντί επιλόγου…
Σε όλο το οδοιπορικό στις στροφές των βουνών συναντήσαμε κυνηγούς και υλοτόμους και ελάχιστους κτηνοτρόφους. Τα μέρη αυτά διατηρούν το ελληνικό στοιχείο, την παράδοση, τον Πολιτισμό και η φύση τους δίνει ένα πέπλο ηρεμίας. Εκεί όπου ο Γράμμος ανταμώνει με το Βόιο χτυπά δυνατά η ελληνική καρδιά και το Newsbomb.gr νιώθει υπερήφανο που βρέθηκε (και) σε αυτά τα μέρη, για να δώσει βήμα στους βουνίσιους Έλληνες. Να ακούσει τους προβληματισμούς τους και να τους πει, πως η μοναξιά μπορεί να είναι αφόρητη εκεί, αλλά εμείς τους νοιαζόμαστε…
